Wizyta w Turcji może się zamienić w niezwykłe spotkanie z historią starożytną. Wystarczy podążyć śladem pamiątek pochodzących z tego okresu. Taka podróż z konieczności musi okazać się wybiórcza, pokaże jedynie namiastkę bogatego dziedzictwa antycznej cywilizacji.
Pisaliśmy już o takich starożytnych miastach jak Troja czy Efez. Tym razem wybieramy się do ośrodków nieco mniej znanych, ale o dużej wartości historycznej, o czym świadczy chociażby ich kandydatura na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Mowa o miastach cywilizacji licyjskiej, leżących w południowo-zachodniej części dzisiejszej prowincji Antalya. W okresie hellenistycznym, w IV w. p.n.e., weszły one w skład unii demokratycznych polis skupionych pod nazwą Federacji Licyjskiej. Zanim jednak to unikatowe w tamtych czasach przymierze zostało w pełni wypracowane Licyjczycy przeszli dość burzliwe dzieje, począwszy od epoki brązu. Na terenach Anatolii ten lud mógł się osiedlić już 3000 lat p.n.e., choć wzmianki o nim pojawiają się dopiero w XV w. p.n.e.
Wtedy to stawał on w walce z Hetytami lub przeciwko nim – historycy do dzisiaj tego nie wyjaśnili, bronił też Troi. W kolejnych wiekach zmagał się z dwukrotnym najazdem Persów i dominacją Greków. W IV w.p.n.e. samowolnie oddał się pod panowanie Aleksandra Macedońskiego, a od II w.p.n.e bronił się przed włączeniem do Cesarstwa Rzymskiego, by ulec w I w.n.e. Był to jednak dla Licji okres świetności, który zaburzyły dwa trzęsienia ziemi w 141r. i 240 r. n.e., a także plaga dżumy trwająca od VI do VIII w. n.e.
Co zachowało się z tamtych czasów? Sprawdźmy, odwiedzając cztery, najważniejsze ośrodki należące do Federacji Licyjskiej, położone w dolinie rzeki Ksantos.
Patara
Z pewnością niewielu kojarzy to miasto z osobą św. Mikołaja, a to właśnie tutaj ok 270 r. n.e. przyszedł na świat słynny biskup. Ale zanim jeszcze Patara stała się ośrodkiem chrześcijańskim, czczono tu przede wszystkim Apollina o czym świadczy istnienie na tym terenie świątyni i wyroczni poświęconych temu bogu. Do czasów współczesnych zachowały się też ruiny świątyni Ateny. Poza tym pozostało sporo zabytków z okresu rzymskiego. Przez długi czas, gdy piaski skrywały jeszcze antyczne obiekty, jedynym świadectwem bytności kultury Rzymian na terenie Patary był łuk triumfalny Mettiusa Modestusa, zarządcy Licji. Początkowo sądzono, że wzniesiono go na cześć wizyty cesarza Hadriana. Dzisiaj bardziej prawdopodobna jest teza, że powstał on, by uczcić budowę akweduktu zleconą przez Modestusa. To by wyjaśniało niegdysiejsze istnienie na łuku figur przedstawiających władcę i jego rodzinę.
Późniejsze prace archeologiczne przyczyniły się do odkrycia wielu, innych zabytków. Kilka siedzeń, które wyłoniło się spod piachu naprowadziło badaczy na trop jednego z największych amfiteatrów w Turcji. Obiekt, jaki udało się odkopać powstał w czasach hellenistycznych, a następnie został znacząco rozbudowany w stylu rzymskim. Z zachowanych inskrypcji wiadomo, że służył on m.in. do walk gladiatorów. W Patarze można się też natknąć na ruiny rzymskich łaźni. Łącznie było ich cztery, jedna powstała za czasów Wespazjana. Te, które znajdowały się nieopodal portu nazywano łaźniami palm daktylowych, z uwagi na niedalekie sąsiedztwo tych drzew. Z nabrzeża do agory prowadziła droga kolumnowa, odkryta i zrekonstruowana w części w 2007 r. Jej reszta wciąż znajduje się pod wodą i ziemią.
Ksantos
Mieszkańcy Ksantos, stolicy Licji, zapisali się w dziejach tej krainy heroizmem, solidarnością i patriotyzmem. Dwukrotnie popełnili zbiorowe samobójstwo: raz po przegranej z Persami, drugi raz po ataku rzymskiego wodza Brutusa. Po Rzymianach pozostały ruiny teatru i agory. Zachowały się także wpływy greckie: resztki akropolu czy portyków. Wydaje się jednak, że najcenniejszymi pamiątkami, są te typowe dla kultury licyjskiej. To na przykład obelisk z Ksantos, czyli kolumna z najdłuższym, zachowanym tekstem w języku licyjskim, zaświadczającym o zwycięstwie nad Ateńczykami.
W tym momencie nie sposób też nie wspomnieć o grobowcach, z budowy których zasłynęli Licyjczycy. Wyposażone były one w cellę, czyli pomieszczenie dla bóstwa i sarkofag, umieszczony na szczycie, na monolitowych słupach. Pochodzą one głównie z okresu hellenistycznego i nie są pozbawione wpływu innych kultur, szczególnie w warstwie dekoracyjnej. O naleciałościach perskich świadczą sposoby obrazowania scen uczt, polowań, bitew, a o inspiracjach greckich sceny mitologiczne. Typowe dla Licyjczyków są z kolei przedstawienia lwów. Do najpopularniejszych tego typu obiektów należą: grobowiec Harpii z V w. p.n.e. czy o wiek młodszy “sarkofag Tancerzy”. Inne można zobaczyć na nekropolis. Wśród sarkofagów grobowcowych, kilka jest wykutych w skale ( to tylko niektóre z 1085 rozsianych po całej Licji).
Pinara
To jedno z najrzadziej odwiedzanych miast w dolinie rzeki Ksantos, położone u stóp góry Babadag. Dzięki spokojowi i braku komercji zachował się tu duch historii. Wskrzesił go w I poł. XIX w. archeolog Charles Fellows, odkrywca antycznych zabytków Pinary. Jego oczom ukazały się naszpikowane grobowcami urwiska, u podnóża których rozciągały się ruiny miasta z teatrem. Ten ostatni obiekt został wybudowany w stylu greckim w II w. p.n.e. Mógł pomieścić 3200 widzów rozlokowanych w 10 rzędach, podzielonych na 9 sektorów w kształcie klina. Zdecydowana większość zabytków Pinary łączy się jednak ze sferą sakralną. Wiele tu interesujących grobów i sarkofagów – jeden z nich jest największy w całej Licji. Do najpopularniejszych należy Grobowiec Królewski zbudowany dla ważnego władcy. Są też pozostałości po świątyniach, gdyż Pinara stanowiła ośrodek kultu Apollina, Ateny i Afrodyty. Obiekt kultu tej ostatniej bogini jest szczególnie ciekawy ze względu na pewien element architektoniczny, mianowicie: kolumny w kształcie serca.
Tlos
Na koniec jedno z największych i najstarszych miast licyjskich, zasiedlone już 2000 lat p.n.e., określane przez Rzymian mianem “wspaniałej metropolii narodu licyjskiego”. O tym, dlaczego Tlos zasłużyło sobie na taki przydomek można się przekonać ze szczytu Akropolu, z którego rozciąga się widok na dolinę Ksantos i otaczające góry. Warto oczywiście rozbudzić wyobraźnię, stworzyć jej oczami wykute w skale budynki i zabytki w pełnej okazałości rosnące kiedyś u stóp wzniesienia, a dzisiaj jawiące się jedynie w ruinie. Jest wśród nich amfiteatr z 34 rzędami siedzeń. Zachowały się na jego murach cenne inskrypcje, z których można się dowiedzieć, że budowa obiektu zajęła 150 lat i była możliwa dzięki hojności donatorów.
Ich imiona i przekazane sumy również zostały uwiecznione. Jeszcze jednym służącym rozrywce miejscem jest stadion na 2,5 tys. widzów., dzisiaj wykorzystywany w celach rolniczych. Równolegle do niego biegła dwukondygnacyjna hala targowa długa na 150 m. Po jej lewej stronie znajdują się ruiny imponujących niegdyś łaźni. Najpopularniejszą atrakcją miasta jest jednak jeden z licznych, wykutych w skale grobowców, typu świątynnego poświęcony mitologicznemu herosowi Bellerofontowi, które według mitu miał jeździć na słynnym Pegazie.
Podoba Ci się ten artykuł? Podziel się ze znajomymi!
